หินปูนคืออะไร อันตรายไหม? รวมวิธีป้องกันและกำจัดคราบหินปูน

“หินปูน” คือปัญหาที่หลายคนมองข้าม คิดว่าเป็นแค่คราบเหลืองที่ทำให้ฟันไม่สวยงาม แต่ความจริงแล้ว นี่คือจุดเริ่มต้นของปัญหาสุขภาพช่องปากมากมาย การทำความเข้าใจว่าหินปูนคืออะไร เกิดจากไหน และทำไมการกำจัดคราบหินปูนจึงสำคัญ จะช่วยให้เรารู้วิธีดูแลช่องปากได้อย่างถูกต้อง Teeth Talk Dental Clinic ได้สรุปทุกข้อมูลสำคัญเกี่ยวกับหินปูนมาให้แล้ว ทั้งสาเหตุ ผลเสีย วิธีป้องกันและรักษาที่ถูกต้อง เพื่อให้คุณดูแลได้อย่างเหมาะสม มีสุขภาพฟันและช่องปากที่แข็งแรง

หินปูน คืออะไร?

หินปูน (Dental Tartar) คือคราบแข็งสีเหลืองน้ำตาลไปจนถึงสีดำ ที่เกาะแน่นอยู่บนผิวฟันและบริเวณขอบเหงือก มันเกิดจากการที่แร่ธาตุในน้ำลายเข้าไปตกตะกอนทับถมบนคราบจุลินทรีย์ (คราบพลัค) ที่ไม่ถูกกำจัดออกไป เมื่อคราบนี้แข็งตัวแล้ว จะไม่สามารถแปรงฟันหรือขัดออกได้เอง จำเป็นต้องให้ทันตแพทย์กำจัดออกด้วยเครื่องมือเฉพาะทางเท่านั้น

ความแตกต่างระหว่าง “คราบพลัค” และ “คราบหินปูน”

คราบพลัค (Plaque) คือแผ่นฟิล์มเหนียว ไร้สี หรือสีขาวขุ่น ที่เกิดจากแบคทีเรียและเศษอาหารเกาะบนผิวฟัน ซึ่งยังอยู่ในระยะที่ สามารถกำจัดได้เอง ด้วยการแปรงฟันและใช้ไหมขัดฟัน แต่หากปล่อยคราบพลัคทิ้งไว้ แร่ธาตุในน้ำลายจะทำให้มันแข็งตัวกลายเป็นคราบหินปูน ซึ่งแข็งเหมือนหินและยึดเกาะแน่น ไม่สามารถแปรงออกได้เองอีกต่อไป

หินปูนเกิดจากอะไร?

หินปูนมีสาเหตุหลักมาจากการสะสมของคราบพลัค ซึ่งปัจจัยที่ทำให้เกิดการสะสมมีดังนี้

1. การทำความสะอาดช่องปากไม่ทั่วถึง

นี่คือสาเหตุที่พบบ่อยที่สุด การแปรงฟันที่ไม่ถูกวิธี แปรงไม่ทั่วถึงทุกซี่ หรือการละเลยการใช้ไหมขัดฟัน ทำให้คราบพลัคไม่ถูกกำจัดออกหมด โดยเฉพาะบริเวณซอกฟัน คอฟัน และขอบเหงือก เมื่อคราบพลัคเหล่านี้สะสมนานวันเข้าก็จะแข็งตัวเป็นหินปูน

2. พฤติกรรมการรับประทานอาหาร

การรับประทานอาหารที่มีน้ำตาลและแป้งสูงเป็นประจำ จะยิ่งเป็นแหล่งอาหารชั้นดีให้แบคทีเรียในช่องปากเจริญเติบโตและสร้างคราบพลัคได้รวดเร็วยิ่งขึ้น ยิ่งมีคราบพลัคมาก โอกาสเกิดหินปูนก็มากตามไปด้วย

3. ปัจจัยอื่น ๆ ที่ทำให้เกิดคราบหินปูนสะสมได้ง่าย

นอกจากสาเหตุหลักแล้ว ยังมีปัจจัยร่วมอื่น ๆ ที่ทำให้บางคนมีหินปูนขึ้นง่ายกว่าปกติ

• ปากแห้ง หรือมีน้ำลายน้อย : น้ำลายมีหน้าที่ช่วยชะล้างคราบแบคทีเรีย เมื่อน้ำลายน้อย คราบพลัคจึงเกาะติดฟันได้ง่ายขึ้น
• การใส่เครื่องมือจัดฟัน : เหล็กจัดฟันหรือรีเทนเนอร์ ทำให้การทำความสะอาดยากขึ้นและมีซอกมุมให้คราบพลัคสะสม
• การสูบบุหรี่ : ผู้ที่สูบบุหรี่มักจะมีคราบหินปูนสะสมได้ง่ายและเร็วกว่าคนทั่วไป

จะรู้ได้อย่างไรว่ามีคราบหินปูนสะสมเยอะ?

คุณสามารถสังเกตสัญญาณเบื้องต้นที่บ่งบอกว่าอาจมีหินปูนสะสมได้ ดังนี้

• คราบสีเหลืองหรือน้ำตาล : สังเกตเห็นคราบสีเหลืองเข้มไปจนถึงสีน้ำตาล เกาะบริเวณคอฟัน โดยเฉพาะฟันหน้าล่างด้านใน
• ผิวฟันสาก : ใช้ลิ้นดุนจะรู้สึกว่าผิวฟันไม่เรียบ แต่มีความสาก หรือมีคราบแข็งเกาะอยู่
• กลิ่นปาก : มีกลิ่นปากแม้จะเพิ่งแปรงฟัน เพราะหินปูนคือแหล่งสะสมแบคทีเรีย
• เหงือกบวมแดง : เหงือกรอบ ๆ ฟันมีอาการบวม แดง หรือมีเลือดออกง่ายขณะแปรงฟัน

ถ้าไม่กำจัดหินปูนออกจะทำให้เกิดผลเสียอะไรบ้าง?

หินปูนไม่ใช่แค่เรื่องความสวยงาม แต่เป็นแหล่งเพาะพันธุ์เชื้อโรคชั้นดี หากปล่อยทิ้งไว้จะก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพช่องปากที่รุนแรงตามมา ดังนี้

1. โรคเหงือกอักเสบ (Gingivitis)

เป็นผลกระทบด่านแรก หินปูนที่เกาะบริเวณขอบเหงือกจะปล่อยสารพิษที่ทำให้เหงือกระคายเคือง เกิดการอักเสบ บวม แดง และทำให้มีเลือดออกได้ง่ายขณะแปรงฟัน

2. โรคปริทันต์อักเสบ (Periodontitis)

หากปล่อยให้เหงือกอักเสบเรื้อรัง การติดเชื้อจะลุกลามลึกลงไปทำลายอวัยวะรอบรากฟัน (Periodontal tissues) รวมถึงกระดูกที่รองรับฟัน ทำให้เหงือกร่น กระดูกละลาย จนฟันโยก และอาจต้องสูญเสียฟันซี่นั้นไปในที่สุด

3. กลิ่นปากรุนแรง

คราบหินปูนที่สะสมแบคทีเรียจำนวนมหาศาล แบคทีเรียเหล่านี้จะย่อยสลายเศษอาหารและสร้างสารประกอบซัลเฟอร์ (แก๊สไข่เน่า) ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของกลิ่นปากรุนแรง

4. เพิ่มความเสี่ยงฟันผุ

ผิวของหินปูนที่ขรุขระจะเป็นที่กำบังอย่างดีให้คราบพลัคใหม่ๆ มาเกาะทับถม แบคทีเรียในคราบพลัคจะสร้างกรดมาทำลายผิวฟัน ทำให้เกิดฟันผุได้ง่ายขึ้น และถ้าหากปล่อยทิ้งไว้จนฟันผุทะลุโพรงประสาทก็อาจต้องรักษารากฟันที่ซับซ้อนต่อไป หรืออาจต้องถอนฟันในที่สุด

วิธีการป้องกันหินปูนสะสมด้วยตัวเอง

แม้หินปูนที่เกิดขึ้นแล้วจะไม่สามารถกำจัดเองได้ แต่เราสามารถป้องกันการเกิดใหม่ หรือลดการสะสมของคราบพลัค (ต้นเหตุของหินปูน) ได้

• แปรงฟันให้ถูกวิธี : แปรงฟันอย่างน้อยวันละ 2 ครั้ง เช้าและก่อนนอน เน้นเทคนิคการแปรงบริเวณร่องเหงือกและคอฟันอย่างนุ่มนวล
• ใช้ไหมขัดฟันทุกวัน : เป็นขั้นตอนที่สำคัญมาก เพราะแปรงสีฟันเข้าไม่ถึงซอกฟัน การใช้ไหมขัดฟันจะช่วยกำจัดคราบพลัคระหว่างซี่ฟันได้
• ใช้ยาสีฟันที่มีฟลูออไรด์ : ฟลูออไรด์ช่วยให้ผิวฟันแข็งแรง ต้านทานกรดจากแบคทีเรีย หรืออาจรับบริการเคลือบฟลูออไรด์ที่คลินิกเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ
• ลดอาหารหวานและแป้ง : ลดอาหารที่เป็นแหล่งพลังงานของแบคทีเรีย และควรบ้วนน้ำหลังรับประทานอาหาร
• พบทันตแพทย์เป็นประจำ : เพื่อตรวจเช็กและทำความสะอาดในจุดที่เราอาจทำเองได้ไม่ทั่วถึง

วิธีการกำจัดหินปูนออกโดยทันตแพทย์

เมื่อคราบพลัคแข็งตัวเป็นหินปูนแล้ว วิธีเดียวที่จะกำจัดออกได้คือการทำหัตถการโดยทันตแพทย์ ดังนี้

การขูดหินปูน (Scaling)

การขูดหินปูน (Scaling) เป็นวิธีมาตรฐานที่ทันตแพทย์ใช้เครื่องมือ Ultrasonic ที่มีการสั่นสะเทือนความถี่สูง ทำให้น้ำแตกตัวเป็นฟองอากาศขนาดเล็ก กระแทกหินปูนที่เกาะอยู่เหนือเหงือกและใต้เหงือกเล็กน้อยให้หลุดร่อนออกไปอย่างอ่อนโยน โดยไม่ทำลายผิวฟัน

การเกลารากฟัน (Root Planing)

การเกลารากฟันจะใช้ในกรณีที่ผู้ป่วยเป็นโรคปริทันต์ (โรคเหงือกอักเสบรุนแรง) ซึ่งมีหินปูนเกาะลึกลงไปบนผิวรากฟันใต้เหงือก ทันตแพทย์จะใช้เครื่องมือเฉพาะทางเพื่อกำจัดหินปูนและทำให้ผิวรากฟันเรียบ ลดการกลับมาสะสมของเชื้อโรค ซึ่งไม่ใช่ทุกคนที่ต้องทำ จะทำเฉพาะในรายที่มีข้อบ่งชี้เท่านั้น

ทำไมต้องขูดหินปูนและดูแลช่องปากที่ Teeth Talk Dental Clinic

การเลือกคลินิกทำฟันที่ได้มาตรฐาน คือหัวใจสำคัญของสุขภาพช่องปากที่ดี ที่ Teeth Talk Dental Clinic เราพร้อมดูแลคุณด้วยความใส่ใจ

• ดูแลโดยทีมทันตแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ : คุณหมอของเรามีความชำนาญ มือเบา และให้คำแนะนำการดูแลช่องปากที่ตรงจุด เหมาะกับแต่ละบุคคล
• เครื่องมือทันสมัย ปลอดเชื้อสูงสุด : เราใช้เครื่องขูดหินปูน Ultrasonic ที่มีประสิทธิภาพ ลดอาการเสียวฟัน และมั่นใจในระบบฆ่าเชื้อเครื่องมือมาตรฐานสากล (Sterilization)
• ใช้สิทธิประกันสังคมได้ ไม่ต้องสำรองจ่าย : สามารถใช้สิทธิประกันสังคมในการขูดหินปูน 900 บาท/ปี ได้ทันที โดยไม่ต้องสำรองจ่าย เพียงยื่นบัตรประชาชน
• บริการครบวงจรในที่เดียว : ไม่ว่าจะเป็นการตรวจสุขภาพฟัน ขูดหินปูน อุดฟัน หรือรักษาโรคเหงือก เรามีบริการรองรับครบวงจร
• การเดินทางสะดวกสบาย : เรามีหลายสาขาที่เดินทางสะดวก พร้อมให้บริการ ให้คุณเข้าถึงการดูแลสุขภาพฟันได้ง่ายขึ้น

สำหรับใครที่ยังไม่ได้ขูดหินปูนนานแล้ว หรือรู้สึกว่ามีสัญญาณของหินปูนสะสม อย่าปล่อยทิ้งไว้ ให้ Teeth Talk Dental Clinic ช่วยดูแลทำความสะอาดช่องปากของคุณ เพื่อคืนรอยยิ้มที่สะอาดและสุขภาพเหงือกที่แข็งแรง

รวมคำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับหินปูน

นอกจากความรู้ดี ๆ เกี่ยวกับการกำจัดหินปูนแล้ว Teeth Talk Dental Clinic ยังได้รวมคำถามที่หลายคนสงสัยเกี่ยวกับหินปูนมาตอบให้หายข้องใจด้วย

1. คราบหินปูนบนฟันหลุดเองได้ไหม?

ไม่ได้เด็ดขาด หินปูนยึดเกาะแน่นกับผิวฟันและมีความแข็งมาก ต้องใช้เครื่องมือของทันตแพทย์ในการกำจัดออกเท่านั้น

2. กำจัดหินปูนในปากด้วยตนเองได้ไหม?

ไม่ควรทำอย่างยิ่ง การพยายามใช้ของแหลมขูดหรือใช้อุปกรณ์ที่ไม่ได้มาตรฐาน อาจทำให้ผิวฟันเป็นรอย หรือทำร้ายเหงือกจนอักเสบติดเชื้อได้

3. หินปูนใต้เหงือกเกิดจากอะไร?

เกิดจากคราบพลัคที่สะสมบริเวณร่องเหงือกแล้วไม่ถูกทำความสะอาด เมื่อเวลาผ่านไปจึงแข็งตัวเป็นหินปูนใต้ขอบเหงือก ซึ่งอันตรายมากเพราะเป็นสาเหตุตรงของโรคปริทันต์

สรุป อย่าปล่อยให้หินปูนทำลายรอยยิ้มและสุขภาพฟันของคุณ

หินปูนเกิดจากคราบพลัคที่แปรงออกไม่หมด เมื่อแข็งตัวแล้วจะไม่สามารถกำจัดได้เอง และเป็นต้นตอของโรคเหงือกอักเสบ กลิ่นปาก และฟันผุ การป้องกันที่ดีที่สุดคือการแปรงฟันและใช้ไหมขัดฟันทุกวัน แต่เมื่อกลายเป็นหินปูนแล้ว ต้องให้ทันตแพทย์กำจัดออกเท่านั้น อย่ารอให้มีอาการปวดหรือฟันโยก การนัดหมายเพื่อตรวจฟันและขูดหินปูนเป็นประจำ คือการลงทุนเพื่อสุขภาพช่องปากที่ดีที่สุด สำหรับท่านใดที่ต้องการปรึกษา หรือนัดหมายทำฟัน สามารถติดต่อ Teeth Talk Dental Clinic ได้เลยที่เบอร์โทร 099-113-8103 หรือ Line : @teethtalk หรือ Facebook Page : “Teeth Talk Dental Clinic คลินิกทันตกรรม จัดฟัน ทำฟัน” ทีมงานของเราพร้อมดูแลและมอบรอยยิ้มที่มั่นใจให้กับคุณ